W dyskusji nad bańkami filtrującymi (informacyjnymi) ważne jest rozróżnienie i odpowiednie zdefiniowanie terminów. Dlatego wyjaśnień wymagają dwa określenia pokrewne, które mogą być mylone – „bańka filtrująca” i „bańka epistemiczna” Jest to istotne, ponieważ bańki filtrujące i epistemiczne z jednej strony różnią się między sobą, z drugiej – posiadają elementy wspólne.
Bańki filtrujące to przede wszystkim postawy, emocje, ludzie i więzy społeczne filtrowane przez sposób pracy serwisów internetowych, w szczególności personalizujące algorytmy. Definicja Parisera wciąż jest uznawana za najbardziej słuszną i wiodącą w dyskursie naukowym i popularnym. Bańki epistemiczne (zwane także kognitywnymi) natomiast scharakteryzowane zostały przez C. Thi Nguyena jako kontent filtrowany przez biologię, kulturę i historię, w tym autorytety, paradygmaty, grupy społeczne i tradycje.
Bańka epistemiczna według Nguyena jest społeczną strukturą poznawczą, w której niektóre istotne głosy zostały wykluczone przez pominięcie. Bańki epistemiczne mogą tworzyć się bez niczyich złych zamiarów poprzez zwykłe procesy selekcji społecznej i formowania społeczności. Jak pisze Nguyen: „Staramy się pozostać w kontakcie z naszymi przyjaciółmi, którzy również mają podobne poglądy polityczne. Ale kiedy wykorzystujemy te same sieci społecznościowe jako źródła wiadomości, wówczas nakładamy na siebie zawężony i samowzmacniający się filtr epistemiczny, który pomija przeciwne poglądy i bezpodstawnie zwiększa naszą epistemiczną pewność siebie” (Nguyen, 2018, s. 3).
Ważne w tej dyskusji jest także zaznaczenie różnicy między bańkami epistemicznymi a tzw. komorami pogłosowymi (ang. echo chambers). Bańka epistemiczna, jak napisałam wcześniej, jest to społeczna struktura epistemiczna, w której niektóre istotne głosy zostały pominięte, być może przypadkowo. Echo chamber stanowi natomiast społeczną strukturę poznawczą, z której niektóre istotne głosy zostały aktywnie wyłączone i zdyskredytowane, m.in. poprzez manipulację informacją.
Koncepcje bańki informacyjnej i epistemicznej mają znaczący element wspólny: do ich powstania przyczynia się m.in. filtrowanie treści i wiedzy przez sposób pracy serwisów internetowych, zwłaszcza algorytmy personalizujące.
Źródła:
- Nguyen, C. Thi (2018). Echo chambers and epistemic bubbles. Episteme, s. 1-21. doi:10.1017/epi.2018.32.
- Pariser, Eli (2011). The Filter Bubble: What the Internet Is Hiding from You. Londyn: Penguin UK.
Bańki informacyjne 